مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی) چیست و علائم آن کدامند؟

مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی (Pre-eclampsia) به بروز فشارخون بالای 14 روی 9 بعد از هفته  بیستم حاملگی (در مادرانی که فشارخون نداشته اند) همراه با ورم در نواحی مختلف بدن و دفع پروتئین، گفته می ‌شود. مسمومیت بارداری اگر در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، قابل درمان است اما اگر در درمان آن به موقع اقدام نشود تبعاتی نظیر مرگ جنین و یا حتی به کما رفتن مادر می انجامد. مسمومیت در دوران بارداری بعد از خونریزی و عفونت به عنوان سومین عامل مرگ در زنان باردار شناخته می شود.

سابقه فشار بالا، سن کمتراز 20 سال یا بالای 35 سال، چند قلویی، افزایش وزن ناگهانی در بارداری، چاقی، اولین بارداری، دیابت و برخی بیماریهای مزمن می ‌توانند برای مبتلا شدن به این بیماری دخیل باشند. دکتر فرشته دماری یام؛ متخصص زنان زایمان و نازایی در این مقاله به صورت مفصل به این عارضه می پردازد.

نشانه های مسمومیت بارداری

همانطور که گفته شد از مهمترین علائم آن به فشارخون بالای مداوم مادر و دفع پروتئین در ادرار می توان اشاره کرد. اما نشانه های دیگری نیز در این بیماری شناخته شده است. خانم های باردار باید مدنظر داشته باشند که پس از مشاهده هر یک از این علائم به مطب متخصص زنان خود مراجعه کنند.

• متورم بودن پا، دست و ران ها
• افزایش زیاد و سریع وزن ( افزایش بیش از سه کیلوگرم در ماه)
• سرگیجه مداوم و سردردهای مزمن
• قطع و وصل شدن ادرار و کاهش میزان ادرار
• مشاهده خون در ادرار
• درد در ناحیه شکم
• تهوع و استفراغ شدید و مستمر

دوره زمانی مسمومیت بارداری

گاهی از اوقات، مسمومیت حاملگی در نیمه اول بارداری یا در اولین روزهای تولد نوزاد و فارغ شدن مادر نیز مشاهده شده است. اما بیشتر اوقات، در نیمه آخر بارداری بعد از هفته بیستم اتفاق می افتد. این بیماری معمولا پس از زايمان بعد از چند روز یا چند هفته از بين مي رود و فشار خون به حالت نرمال برمی گردد.

علل مسمومیت حاملگی

علت مشخصی برای مسمومیت حاملگی هنوز از سوی متخصصان مربوطه شناخته نشده است. اما این اختلال را می توان ناشی از عوامل مختلفی دانست که در زیر به هریک از آنها اشاره خواهیم کرد.

• اختلال در مسیر خون رسانی به رحم
• آسیب رگها و یا مخاط رگهای مادر
• تغذیه نامناسب
• کمبود کلسیم یا منیزیم
• اولین حاملگی
• حاملگی با فاصله زیاد پس از ازدواج ( در زنانی که بعد از ده سال از ازدواجشان باردار می شوند، این بیماری بیشتر دیده می شود.)
• چاقی ( در زنانی که پیش از بارداری خود اضافه وزن زیادی داشتند، این عارضه بیشتر اتفاق می افتد. برهمین اساس، متخصصان زنان زایمان و نازایی به خانمهایی که اضافه وزن زیادی دارند، توصیه می کنند که حتما، رژیم غذایی مناسبی را پیش از بارداری در پیش بگیرند و وزن خود را به وضعیت مطلوبی برسانند.)
• سابقه تشنج بارداری در خانواده و اقوام درجه یک
• حاملگی های دو قلو یا بیشتر
• سابقه بیماری های خاص (داشتن بیماری هایی نظیر فشار خون بالا، دیابت، اختلالات کلیوی و لوپوس احتمال ابتلا به مسمومیت حاملگی را بالا می برد.)

پیشگیری از مسمومیت بارداری

بررسی ها نشان داده است که انجام یک سری از کارها، احتمال ابتلا به مسمومیت بارداری را تا حد زیادی پایین می آورد و بارداری سالمی را برای مادر و جنین به همراه می آورد.

حفظ وزن مناسب و ایده آل

میانگین افزایش وزن در بارداری برحسب وزن زن باردار متغیر است. به طور مثال خانم هایی که دارای اضافه وزن هستند، استاندارد افزایش وزن آنها تا 11 کیلوگرم است. خانم های دارای وزن متوسط تا 15 کیلوگرم و زنان لاغر تا 18 کیلوگرم افزایش وزن برای آنها استاندارد است. خانم هایی که بیش از این استانداردها دچار اضافه وزن می شوند خطرات بارداری برای خود و جنین را بالا می برند.

فعالیت ورزشی منظم و مستمر

ورزش منظم باعث عملکرد مناسب اعضای بدن می شود که در دوران بارداری نیز بسیار اهمیت دارد. فعالیت ورزشی علاوه بر اینکه انرژی را برای زن باردار به همراه می آورد، بدن را برای تحمل اضافه وزن در دوران بارداری آماده می کند و خونرسانی به سایر اعضای بدن را بهبود می بخشد. ورزش، همچنین از بیماری های دوران بارداری مانند مسمومیت حاملگی جلوگیری می کند.

آشامیدن آب به قدر کافی و خواب مناسب

آشامیدن هشت لیوان آب در روز باعث حفظ هیدراته و سدیم در بدن می شود که علاوه براینکه سلامتی و شادابی را به دنبال دارد از مسمومیت حاملگی نیز جلوگیری می کند. هشت ساعت خوابیدن در روز نیز از ابتلا به این بیماری جلوگیری می کند.

جلوگیری از استرس

استرس برای فرد عادی بد است و برای زنان باردار بدتر! استرس و اضطراب باعث اختلال در عملکرد اعضای بدن می شود که در نهایت خطر ابتلا به بیماری های بارداری مانند مسمومیت حاملگی را بالا می برد.

انجام منظم معاینه های روتین

خانم های باردار باید علائمی که در بالا برای مسمومیت حاملگی عنوان شد را جدی بگیرند. آنها می توانند با مراجعه منظم به متخصص و دادن شرح حال دقیق به پزشکشان در جریان بیماری های احتمالی خود قرار بگیرند و در درمان آن به موقع اقدام کنند.

نحوه تشخیص مسمومیت حاملگی

در هر معاینه روتینی که در دوران بارداری، متخصص زنان و زایمان بر روی مادر انجام می دهد، فشار خون، سطح ادرار و آزمایش خون در دستور کار قرار می گیرد. اگر پزشک متوجه فشار خون بالا یا نشانه هایی از مسمومیت در بارداری بشود، برخی آزمایش ‌های دیگر مثل ارزیابی کلیه‌ها و عملکرد انعقاد خون، سونوگرافی و سونوگرافی داپلر (برای رشد و بررسی جریان خون جفت) را در دستور کار قرار می دهد. این روشها، پزشک را به این اطمینان می رساند که مادر دچار مسمومیت بارداری شده است یا خیر.

درمان مسمومیت حاملگی

درمان مسمومیت بارداری روش های مختلفی دارد. اگر در حالت خفیف باشد، متخصص زنان زایمان و نازایی برای آن درمان هایی مانند محدود کردن مصرف نمک، عدم مصرف غذاهای فست فود، پرهیز از الکل و کافئین، ورزش مناسب، استراحت و خوابیدن به سمت چپ برای بهبود گردش خون را توصیه می کند.

زمانی که مسمومیت حاملگی از سطح خفیف بالاتر رفته باشد؛ داروهای ضد فشارخون، ضد تشنج و سولفات منیزیم تجویز می شود.در حالت های شدید بیماری، مادر بستری می شود تا وضعیت وی به صورت منظم رصد شود و در برخی از مواقع، جراح زنان و زایمان، دستور به زایمان زودرس می دهد. در مجموع، قدم اساسی برای پیشگیری از هر خطری در دوران بارداری، معاینه دقیق و منظم توسط متخصص زنان زایمان و نازایی است تا در زمان مناسب اقدامات لازم انجام شود.